Wodomierze

Wodomierz (licznik wody) jest przyrządem pomiarowym przeznaczonym do pomiaru objętości wody przepływającej przez przewody zamknięte, pod ciśnieniem wyższym od otaczającego i pracującym przy przeciwciśnieniu po stronie odpływowej. Jednostką miary stosowaną w wodomierzach jest m³.

Każdy wodomierz składa się z: mechanizmu zliczającego, zestawu pierścieni oraz korpusu. Szczegółowy opis znajduje się tutaj >>

Z dniem 30 października 2006 r. weszła w życie dyrektywa 2004/22/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 31 marca 2004 r. dotycząca przyrządów pomiarowych. Dyrektywa ta obejmuje 10 kategorii przyrządów pomiarowych, między innymi wodomierze. Dyrektywę tę potocznie nazwano ‘MID’ od pierwszych liter jej angielskiej nazwy – Measuring Instruments Directive. MID wdraża system oceny zgodności zastępujący istniejący dotychczas system prawnej kontroli metrologicznej w zakresie zatwierdzenia typu i legalizacji pierwotnej. Dyrektywa MID w pełni zastąpiła regulację GUM.

Kontynuacją dyrektywy MID z 2004/22/EC jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/32/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku przyrządów pomiarowych. W dyrektywie tej określono wymagania, które muszą spełniać przyrządy pomiarowe, w związku z ich udostępnianiem na rynku lub oddawaniem do użytku w celu wykonywania zadań pomiarowych.

Zmiany w oznaczeniu przepływów:

• Q₁ (dotychczas Q_min) – minimalny strumień objętości – najmniejszy strumień objętości, przy którym wskazania wodomierza spełniają wymagania dotyczące błędów granicznych dopuszczalnych.
• Q₂ (dotychczas Q_t) – pośredni strumień objętości – jest wartością strumienia objętości występującą pomiędzy ciągłym a minimalnym strumieniem objętości, przy którym zakres obciążeń pomiarowych podzielony jest na dwa przedziały górny i dolny. Każdy z przedziałów ma charakterystyczny graniczny błąd dopuszczalny.
• Q₃ (dotychczas Q_p, wcześniej Q_n)– ciągły strumień objętości – największy strumień objętości, przy którym wodomierz działa w sposób prawidłowy w normalnych warunkach użytkowania, tzn. w warunkach przepływu ciągłego lub przerywanego.
• Q₄ (dotychczas Q_p) – przeciążeniowy strumień objętości – jest największym strumieniem objętości, przy którym wodomierz działa w sposób prawidłowy w krótkim okresie czasu, bez uszkodzenia.

Zestawienie wodomierzy wg przepływów
Dobór wielkości wodomierza z GUM na MID -przy zachowaniu w obu przypadkach takiego samego zakresu metrologicznego od Q₁ do Q₄:

Przy doborze wodomierza najistotniejszą informacją jest określenie wielkości przepływu, typu, oczekiwanego współczynnika R, klasy temperaturowej, położenia oraz jakie inne wymagania (między innymi sposób zdalnej komunikacji) są stawiane przez użytkownika.

Klasa temperaturowa (w oznaczeniach poprzedzona literą "T") minimalna i maksymalna dopuszczalna temperatura wody, które wodomierz powinien znieść w sposób ciągły dla określonego ciśnienia wewnętrznego, bez pogorszenia jego charakterystyk metrologicznych.

Jest to zakres obciążeń pomiarowych wodomierza dla którego wskazania wodomierza mieszczą się w granicach dopuszczalnych błędów granicznych.

Jest to klasa wodomierza wskazująca maksymalną stratę ciśnienia przy ciągłym strumieniu objętości, spowodowana obecnością wodomierza w rurociągu, wyrażona w kPa, w oznaczeniach poprzedzona literami "ΔP".
 

Aby nie dopuścić do uszkodzenia wodomierza z powodu niskich temperatur należy eksploatować wodomierz w temperaturze otoczenia 5-55°C, minimalna temperatura mierzonej wody 0,1°C.
Zakres temperatur wody w zależności od klasy temperaturowej wodomierza możemy podzielić dla wody zimnej na:
a) T30 - od 0,1°C do 30°C
b) T50 - od 30°C do 50°C,
bądź dla wodomierza do wody ciepłej/gorącej:
a) T90 - od 0,1°C do 90°C,
b) T130 - od 0,1°C do 130°C,
c) T30/130 - od 30°C do 130°C;
Przy doborze wodomierza należy zwrócić szczególną uwagę na temperaturę, w jakiej dany wodomierz będzie pracował. W przypadku zastosowania wodomierza, niezgodnego z przeznaczeniem, może on ulec zniszczeniu.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 23 października 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać wodomierze oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych, na wodomierzu powinny być umieszczone w sposób trwały i czytelny, oddzielnie albo w jednym miejscu następujące oznaczenia:

• nazwa lub znak producenta;
• oznakowanie zgodności, w rozumieniu art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.4), dodatkowe oznaczenie metrologiczne oraz numer jednostki notyfikowanej;
• znak fabryczny;
• rok produkcji;
• numer fabryczny;
• jedna albo dwie strzałki wskazujące kierunek przepływu;
• jednostka miary "m³";
• maksymalne dopuszczalne ciśnienie, jeśli jest różne od 1 MPa (10 bar);
• w przypadku gdy wodomierz może pracować tylko w położeniu pionowym - litera "V", a gdy w poziomym - "H";
• wartość liczbowa ciągłego strumienia objętości;
• stosunek Q3/Q1, poprzedzony literą "R";
• stosunek Q2/Q1, jeśli jest różny od 1,6;
• klasa temperaturowa, jeśli jest różna od T30;
• klasa straty ciśnienia, jeśli jest różna od ΔP 63;
• sygnał wyjściowy do urządzeń pomocniczych, jeśli takie występują;
• numer certyfikatu badania typu WE albo certyfikatu badania projektu WE, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.

Odczyt może być dokonany wzrokowo-manualnie z tarczy wodomierza, bądź za pomocą modułów zdalnego odczytu.

Umieszczenie na korpusie wodomierza strzałki jednoznacznie informuje o wymaganym kierunku przepływu dla którego podczas oceny zgodności sprawdzono błędy wskazań. Montaż niezgodny z oznaczeniem kierunku przepływu nie skutkuje uszkodzeniem wodomierza, jednakże wskazania wodomierza mogą być inne niż wskazania wodomierza zamontowanego zgodnie z kierunkiem wyznaczonym przez strzałkę na korpusie.

Zgodnie z Obwieszczeniem Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 czerwca 2016 r. w sprawie ustawy – Prawo o miarach Dz.U. 2016 poz. 884 oraz Rozporządzeniem Ministra Przedsiębiorczości i technologii z dnia 22 marca 2019 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych Dz. U. poz. 759, stwierdza się, iż przyrząd pomiarowy powinien być zgłoszony do legalizacji ponownej przed upływem (określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 9 pkt 4), terminu ważności od dokonania oceny zgodności. Dla wodomierzy termin ten wynosi 5 lat. W ust. 2 pkt. 2 jest mowa o tym, iż termin legalizacji liczy się od pierwszego dnia grudnia roku, którego oznaczenie zostało naniesione na przyrząd podczas dokonywania oceny zgodności i kończy się 30 listopada piątego roku. Informacja o roku, w którym dokonana została ocena zgodności, zawarta jest w oznakowaniu metrologicznym na przyrządzie pomiarowym (duża litera „M” oraz dwie ostatni cyfry roku).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 22 marca 2019 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych Dz. U. poz 759 - termin zgłoszenia do legalizacji ponownej wodomierza, który został zalegalizowany wtórnie (prawna kontrola metrologiczna), określony jest za pomocą cechy miesięcznej z liczbą rzymską oznaczającą miesiąc wykonania/utraty ważności legalizacji oraz cechy rocznej z umieszczonymi w niej symetrycznie cyframi arabskimi, oznaczającymi dwie ostatnie cyfry roku ważności. Jeżeli legalizacja utraci ważność – wodomierz nie może stanowić podstawy rozliczeń.

Minimalne dopuszczalne ciśnienie (mAP) po stronie odpływowej na wylocie z wodomierza powinno wynosić 30 kPa (0,3 bar).

Jest to parametr określający zakres metrologiczny (pomiarowy) wodomierza. Wyraża się stosunkiem ciągłego strumienia objętości Q3 (ciągły strumień objętości – największy strumień przy którym wodomierz działa prawidłowo w normalnych warunkach użytkowania) do minimalnego strumienia objętości Q1 (minimalny strumień objętości – strumień objętości przy którym wskazania mieszczą się w granicach dopuszczalnych błędów metrologicznych). Tak więc im wyższa jest wartość współczynnika R w tym większym zakresie wodomierz dokonuje pomiaru objętości przepływającej wody. Jak wynika z powyższego zwiększanie współczynnika R może odbywać się poprzez zwiększenie Q3 albo poprzez zmniejszenie Q1. Przy czym im niższe Q1 tym większa jest czułość wodomierza.

Miejsce wbudowania wodomierza powinno być łatwo dostępne do montażu, demontażu i obsługi, wygodne dla odczytu, wyodrębnione z pomieszczeń użytkowo-gospodarczych. Chronione przed negatywnymi warunkami atmosferycznymi oraz zabezpieczone od wpływów instalacji elektrycznych i gazowych. Przed i za wodomierzem należy przewidzieć zamontowanie zaworów celem odcięcia dopływu wody w przypadku konieczności wymontowania dla dokonania wymiany, przeglądu lub naprawy, przy czym należy stosować zawory posiadające możliwość całkowitego odsłonięcia przekroju poprzecznego przewodu wodociągowego. Na dokładność wskazań wodomierza mogą mieć wpływ zakłócenia przepływu występujące przed lub(w mniejszym stopniu) za wodomierzem, spowodowane w szczególności obecnością armatury zaburzającej przepływ np. kolanek, zaworów, filtrów, pomp itp. Zaleca się by instalacja wodociągowa wyposażona była w odpowiedniej długości proste odcinki rurociągu przed i za wodomierzem tak by zminimalizować wpływ zaburzeń przepływu na pomiar realizowany przez wodomierz.

Stopień ochrony (IP) to miara liczbowa wg EN 60529:2003. Stopień ochrony IP jest parametrem charakteryzującym obudowę urządzenia, informującym o tym jaką ochronę zapewnia obudowa przed wnikaniem obcych ciał stałych oraz wnikaniem wody. Stopień ochrony liczydła wodomierza określa możliwość stosowania danego typu i wykonania wodomierza dla określonych warunków środowiskowych. Zaparowana „szybka” wodomierza świadczyć więc może o nieodpowiednim doborze urządzenia do warunków środowiskowych w których ono pracuje.

Wodomierz z zewnętrznymi oznakami uszkodzenia i/lub zerwaną plombą należy niezwłocznie zgłosić do administratora celem podjęcia stosownych kroków. W przypadku uszkodzonego wodomierza lub uszkodzonej plomby w pierwszej kolejności należy poinformować i uzgodnić warunki wymiany z administratorem. Następnie należy zdecydować się na jedną z opcji – naprawę wodomierza lub zakup nowego wodomierza. W przypadku opcji pierwszej należy zdemontować wodomierz i zastąpić go wodomierzem, prostką lub innym elementem armatury, a następnie należy wysłać uszkodzony wodomierz do jednostki zajmującej się naprawą i legalizacją wtórną. Wodomierz po legalizacji wtórnej należy zamontować, a przyłącze od strony zasilania winno być zabezpieczone przed nieuprawnionym dostępem według wytycznych administratora. W przypadku drugiej opcji należy założyć nowy wodomierz zabezpieczając przyłącze od strony zasilania wg opisu jw. a wymieniony wodomierz należy poddać procesowi recyklingu.

Wszystkie wodomierze produkcji Apator Powogaz w wykonaniu podstawowym przystosowane są do zdalnych odczytów za pomocą nakładek komunikacyjnych. Wykonania specjalne NK lub NKOP przystosowane są do współpracy z nadajnikami kontaktronowymi (NK) lub z nadajnikami optoelektronicznymi (NO).

Tak. Odczyt zdalny bezprzewodowy, jak i przewodowy nie jest szkodliwy dla zdrowia. Potwierdzają to deklaracje zgodności wydane dla radiowych modułów komunikacyjnych wydane przez Producenta na podstawie określonych Dyrektyw europejskich oraz norm zharmonizowanych.

Podstawowym aktem prawnym jest DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2014/32/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku przyrządów pomiarowych. W art. 1 niniejszej dyrektywy ustanawia się wymagania, które muszą spełniać przyrządy pomiarowe w związku z ich udostępnianiem na rynku lub oddawaniem do użytku w celu wykonywania zadań pomiarowych. Wraz z Dyrektywą  obowiązują normy zharmonizowane: EN14154-1;-2;-3:2005+A2:2011; EN ISO 4064-1;-5:2014; OIML R 49-1; WELMEC Guilde 11.1; 3.